Bij de lichamelijke ontwikkeling van het schoolkind staan lichamelijke groei, de fijne motoriek en grove motoriek centraal. En dat verdeeld in drie fasen.

Vanaf de leeftijd van vier jaar gaan kinderen naar de basisschool. Een tijd waarin ze zich continu op verschillende gebieden ontwikkelen. Maar hoe verloopt de lichamelijke ontwikkeling van het schoolkind? Wat is de gemiddelde lengte en gewicht? Wanneer start de groeispurt? Wanneer gaan ze hun melktanden wisselen? In dit artikel gaan wij dieper in op de lichamelijke ontwikkeling van het schoolkind, verdeeld in drie fasen: kleuters, kinderen van 6 tot 9 jaar en kinderen van 10 tot 12 jaar.

Fase 1: de lichamelijke ontwikkeling van kleuters

Een kind is een kleuter wanneer hij of zij tussen de 4 en 6 jaar oud is. Kleuters zijn echte ontdekkers. Ze maken tekeningen, spelen met blokken, gaan helemaal op in hun fantasiespel en praten in kleine zinnen. Op de basisschool leren ze zichzelf nog beter te ontwikkelen, gaan ze leren delen en samen spelen en gaan ze nieuwe bewegingspatronen aanleren.

Lichamelijke groei

In de kleuterperiode groeit een kleuter per jaar gemiddeld zes centimeter en twee kilo. Kleuters worden over het algemeen wat slanker, gaan er nog meer als een echt mens uitzien. Om ervoor te zorgen dat een kleuter goed groeit, is het belangrijk dat hij drie keer per dag op vaste tijden eet. Daarnaast is het advies om drie tot vier keer per dag een gezond tussendoortje te geven. En natuurlijk is voldoende beweging van groot belang. Kleuters moeten zich lekker kunnen uitleven, hun energie kwijt kunnen.

Fijne motoriek

De fijne motoriek is het ontwikkelen van de kleinere, fijnere bewegingen van de armen, handen en vingers. De fijne motoriek is volop in ontwikkeling bij kleuters, omdat ze toewerken naar het schrijfonderwijs in groep 3. De fijne motoriek is de basis voor het schrijven. Denk bij de fijne motoriek bij kleuters bijvoorbeeld aan een pen vasthouden, de rits van hun jas dichtdoen, knippen, kralen rijgen, vouwen, scheuren, blokken stapelen en tekenen.

Grove motoriek

Onder de grove motoriek vallen alle grote bewegingen zoals lopen, rennen, springen, schoppen tegen een bal, kruipen en dansen. Door lekker in beweging te zijn, ontwikkelen kleuters hun grove motoriek. Kleuters krijgen sterkere spieren, oefenen de coördinatie, evenwicht en stabiliteit.

De grove motoriek verbeteren

Sommige kleuters ervaren beperkingen in de grove motoriek. Met als resultaat dat ze zich minder prettig voelen, gefrustreerd raken of bijvoorbeeld bang zijn om te vallen. Maar je kunt de grove motoriek van de kleuter eenvoudig verbeteren door bijvoorbeeld:

• Lekker naar de speeltuin te gaan.
• Op de trampoline te springen.
• Balspelletjes te spelen (gooien en vangen, stuiteren, etc.).
• Speurtocht met verschillende bewegingsopdrachten.
• Een parcours met allerlei hindernissen (recht over een lijn lopen, touwtjespringen, ergens doorheen kruipen, de bal in de emmer gooien, etc.).

De lichamelijke ontwikkeling van een schoolkind in fase 1 gebeurt dus voornamelijk spelenderwijs. Lekker spelen en bewegen dus!

Fase 2: de lichamelijke ontwikkeling van kinderen van 6 tot 9 jaar

Tussen de 6 en 9 jaar verandert een kind van een grote kleuter naar een echt schoolkind. Houd er rekening mee dat de verschillen qua motoriek tussen een zesjarige en een negenjarige groot (kunnen) zijn.

Lichamelijke groei

In deze leeftijdsfase gaan de lichaamsverhoudingen steeds meer op die van een volwassene lijken. De armen, de romp en de benen worden langer, waardoor het hoofd niet meer zo overheerst. Kinderen moeten hun motoriek hieraan aanpassen, wat soms kan zorgen voor tijdelijke onhandigheid. Gemiddeld groeien kinderen in de leeftijd van 6 tot 9 jaar vijf à zes centimeter per jaar. Het lichaam wordt gespierder en het evenwicht en de coördinatie worden beter. Vanaf 6 jaar gaan kinderen ook hun tanden wisselen.

Fijne motoriek

De fijne motoriek van kinderen van 6 tot 9 jaar is nu goed ontwikkeld. Ze kunnen hun handen apart van elkaar gebruiken. Allerlei technieken om de fijne motoriek te blijven stimuleren, worden beoefend: figuren maken met strijkkralen, voorwerpen construeren met lego of knex, sieraden maken, schrijven, tekenen en knutselen.

Grove motoriek

Een kind in de leeftijd van 6 tot 9 jaar kan op het gebied van de grove motoriek onder andere het volgende:

• Tien tot dertig seconden op één been staan. Een negenjarige moet dit al kunnen zonder te wiebelen.
• Over een evenwichtsbalk lopen.
• Fietsen.
• Hinkelen.
• 15 keer met een grote bal stuiteren.
• Ballen vangen en gooien.
• Een koprol maken.
• Huppelen (in een ritme).

De grove motoriek verbeteren

De grove motoriek van kinderen tussen de 6 en 9 jaar verbeter je ook voornamelijk door veel te spelen. Trek eropuit naar de speeltuin of het bos, laat ze lekker fietsen, steppen of skeeleren in de wijk. Is er een voetbalveldje in de buurt? Laat ze daar razen met leeftijdsgenootjes. Een andere manier om de grove motoriek te verbeteren is het kiezen van een sport. Alle sporten helpen uiteindelijk bij de motorische ontwikkeling van het kind. Maar houd wel in je achterhoofd dat plezier nog altijd het allerbelangrijkste is. Sporten heeft geen zin als een kind de sport met tegenzin beoefent.

Fase 3: de lichamelijke ontwikkeling van kinderen van 10 tot 12 jaar

Met fase 3 komen we aan in de laatste fase van de lichamelijke ontwikkeling van het schoolkind. Tussen 10 en 12 jaar verandert een kind van een schoolkind in een prepuber. Ze gaan op weg naar de middelbare school.

Lichamelijke groei

De meeste kinderen groeien in deze leeftijdscategorie erg snel. Als ze 12 jaar zijn, zijn ze gemiddeld tussen de 1.40 meter en 1.70 meter lang. Een andere belangrijke lichamelijke verandering is het ontwikkelen van de geslachtskenmerken. Meisjes krijgen borsten en schaamhaar en bij jongens gaat de penis groeien en komt er ook schaamhaar tevoorschijn. Het lichaam verandert doordat ze andere hormonen krijgen. Hormonen die niet alleen van invloed zijn op de lichamelijke veranderingen, maar ook op de gevoelens.

Fijne motoriek

In fase 3 van de lichamelijke ontwikkeling van het schoolkind is de fijne motoriek inmiddels zo goed ontwikkeld dat kinderen feilloos de kleinste priegelwerkjes kunnen doen.

Grove motoriek

Rond 11 jaar beheerst een kind in principe zijn motoriek volledig. Ze kunnen bijvoorbeeld met de ogen dicht op één been staan, verder gooien met een bal en met hinkelen grote afstanden overbruggen. Dit komt door de goed ontwikkelde spiersterkte, coördinatie en stabiliteit. Ook het uithoudingsvermogen is vergroot, waardoor ze echt kunnen sporten. In deze leeftijdscategorie krijgen kinderen steeds meer verschillende sporten goed onder de knie. Ook is er voldoende teamgeest ontwikkeld om een teamsport te gaan beoefenen.

In deze fase is het dus waarschijnlijk niet meer nodig om de grove motoriek te verbeteren. Wel kunnen kinderen door de ouders en de school gestimuleerd worden om (wanneer ze dit nog niet doen) te gaan sporten of om buiten te spelen. Buitenspelen is en blijft leuk en belangrijk, ook op deze leeftijd.

De grove motoriek in beeld

Bij de lichamelijke ontwikkeling van een schoolkind spelen dus zowel de fijne motoriek als de grove motoriek een belangrijke rol. De ontwikkeling van de fijne en grove motoriek stimuleer je niet alleen op school, maar ook in de thuisomgeving. Niet alleen voor ouders, maar ook voor leerkrachten is het goed om te weten waar de kinderen staan op het gebied van motoriek. En dat kan met de MQ Scan.

De MQ Scan is een tool om de grove motoriek van kinderen in beeld te brengen. Binnen één gymles meet je de grove motoriek van een hele klas. Het is een geheel gedigitaliseerde tool die bestaat uit een digitale omgeving en een app. De wetenschappelijk onderbouwde MQ tracks worden met standaard gymmateriaal uitgezet. Met de slimme app wordt de MQ Scan afgenomen. Na het scannen zijn de rapportages direct te vinden op kind, klas- en schoolniveau in de digitale omgeving.  Het is de digitale app om de motorische ontwikkeling van basisschoolkinderen te meten én te verbeteren. Al 780 basisscholen en meer dan 100 gemeenten doen mee! Geïnteresseerd? Scholen, sportbedrijven en gemeenten kunnen de MQ Scan vrijblijvend aanvragen.  

‍

‍